M.B.S. EL 102 D V (ex EL 103 D IV)
De M.B.S. EL 103 D IV was na die stille periode van vijf jaren het eerste model uit de tweede serie.
Geleerd van de bouwervaringen van de eerste serie modellen, werd besloten nauwkeuriger te werk te gaan.
Gebouwd in 2003-2004 met meer geavanceerd gereedschap, heeft de motorwagen deuren die allen open kunnen, echte lamellenroosters en is exact op schaal.
De motorwagen was aanvankelijk uitgerust met 4 afzonderlijke geveerde tractiemotoren, opgehangen in zelfgebouwde draaistellen, conform realiteit.
Als zodanig heeft de loc wel gereden, maar geen dienst gedaan, de tractiemotoren waren hiervoor te zwak.
Sinds 1 mei 2019 heeft de motorwagen een houten dak (dit was oorspronkelijk van koper), betere nieuwe tractie units
en is er een nieuwe verbeterde aanjager geplaatst voor de rookgenerator.
Ook is de elektrische installatie herzien en deels vernieuwd.
Als tractie zijn twee "Interurban"-units van Hartland Locomotive Works onder de loc aangebracht, die prima voldoen en zeer onderhoudsvriendelijk zijn.
De originele motortrucks zijn opgeslagen en de motorwagen is in dienst.
Per 17 februari 2023 is deze loc omgenummerd naar M.B.S. EL 102 D V, vanwege de terugkomst van de M 67.
Om geen administratieve conflicten te krijgen met de bouw van alle M.B.S. motorwagens uit de serie EL 101 - 106, is
de D IV vernummerd naar D V.
Technisch waren de D IV en D V gelijk aan elkaar.
Bouwverslag van M.B.S. EL 103 D IV
Met de bouw van Maas Buurt Spoorweg mij. EL 103 (vaak aangeduid als D IV 'Diesel 4') werd in november 2003 begonnen.
Als leidraad werd de tekening van R.T.M. M67 gebruikt, per slot van rekening was het dezelfde motorwagen.
​
De oudere foto's in dit bouwverslag zijn helaas soms van minder scherpe kwaliteit, waarvoor excuses.
Op 12 december 2003 is het frame met raamwerk gereed en is er aanvang gemaakt met de houten zijwanden.
In de achterste motortruck moeten de tractiemotoren nog worden gemonteerd met de spaakwielen., in de voorste motortruck
zijn deze duidelijk zichtbaar.
Elk plankje is op elke stijl waar het tegenaan ligt, vastgezet met een 1mm boutje met een 2mm moertje (dit is echt pincetwerk..!)
Tussen de motorwagen en tekening ligt op de stapel bakjes de nog nieuwe latjes van 5x1 mm.
​
​
Op 20 december 2003 zijn we alweer wat verder, zo hangt de eerste deur erin, zij het nog met 1 scharnier en is de voorste kop al bijna gevormd.
Onder het frame hangt de luchttank met afsluiter en tegen de houten achterwand een foto van M.B.S. D I in oorlogsuitvoering met Imbert houtgasgenerator en verduisterde koplichten.
Dit model was al in 1994 gebouwd in de eerste serie (zie aldaar) en voor verkoop in 1997 terug
verbouwd tot R.T.M. M 65 - ABPm 422.
​
​
Ruim een week later zijn in het front de koplichten gemonteerd en zijn de luchtleidingen gemonteerd.
Ook de houten baanschuivers hangen aan het frame.
Dat het soms een rommeltje kon zijn in de werkplaats, zal niemand verbazen...
​
​
Op nieuwjaarsdag 2004 heeft de andere kant ook z'n baanschuivers en zichtbaar is het accupakket voor de energievoorziening.
Het idee hierachter was, dat de verlichting en rookgenerator gevoed zouden worden door deze accu, waarvoor
op de schakelkasten in de cabine's controlelampjes zaten.
Het opladen van deze accu gebeurde tijdens stilstand door de ingeschakelde railspanning van ongeveer 12 V.
Dit systeem is later weer verwijderd, het voldeed niet aan de verwachting...
​
​
'n Goed uur later zijn de schuine profielen in het front geplaatst.
Dit vergde wel meer werk, de profielen hebben een andere grotere hoek dan de 90° van de standaard profielen.
​
​
10 januari 2004: Het eerste van de vier luchtroosters is geplaatst.
​
De bundelbandjes van 5mm breedte werden op lengte geknipt en gestapeld, waarna links en rechts een 2 mm gaatje
door alle stripjes heen werd geboord.
Tijdens het boren mochten de stripjes onderling niet verschuiven, wat een enkele keer wel gebeurde.
Daarna werden twee stukjes 1,5mm² koperdraad in de werktafel gezet en konden de stripje een voor een worden gestapeld met telkens links en rechts een klein ringetje ertussen.
Deze ringetjes werden van de achtvormige haakjes geknipt waarvan onder het rooster er enkele
liggen naast de losse stripjes.
Op deze wijze zijn de vier benodigde roosters samengesteld.
​
​
15 januari 2004
Een motortruck in 'exploded view'
De nagebootste bladveren waren gemaakt van contacten van een klein relais, het draaistel werd van 1,5mm messing strip gemaakt.
Hier zat veel zaag en vijlwerk aan, de motoren zijn van het
type Bühler 1928.915 van 12V met een reductie van 171/1, waarbij de onbelaste stroom 265 mA is en belast ongeveer 800 mA.
Na aanpassing van de reductie (er is zijn dan 2 van de 4 trappen verwijderd), bleken na enkele testritten de motoren toch iets te zwak en liep de motorwagen bij 12 V ongeveer 25 km/h schaalsnelheid.
Bij de eerste rit op de baan van de Grootspoorgroep in Zetten destijds, riep iemand me dat die 'slak' maar van de baan gehaald moest worden.
Hij besefte kennelijk niet dat ik dit hoorde en wist genoeg.
Thuis had ik nog geen 3 meter spoor en echt gereden heeft de motorwagen niet met deze motortrucks.
In 2019 zijn ze uitgewisseld met 2 stuks Hartland Locomotive Works "Interurban" aandrijvingen, die uitstekend voldoen.
Hieronder de achterste truck volledig opgebouwd
met tractiemotor nr 3 en nr 4.
De taatspot is een ringetje wat in scheepsmodelbouw wordt toegepast als patrijspoortje, er past een grotere variant op dat aan de wagenbak zit gemonteerd.
16 januari 2004, de originele foto is helaas verloren gegaan, deze met ingezette tekst beschrijft de vorderingen tot dan.
Hierin wordt de lage snelheid ook benoemd...
​
16 januari 2004, de originele foto is helaas verloren gegaan, deze met ingezette tekst beschrijft de vorderingen tot dan.
Op de achtergrond weer de tekening van de M67 met een zelf genomen foto van de stuurstand in de M67 als voorbeeld.
​
​
16 januari 2004, de originele foto is helaas verloren gegaan, deze met ingezette tekst beschrijft de vorderingen tot dan.
De cabinedeuren zijn nog niet aangebracht en de handrem was niet zoals op de foto als een draaikruk, maar een
.op de vloer staande hefboomhendel.
​
​
23 januari 2004,
Intussen is de motor met generator geïnstalleerd, deze staat er nog steeds in...
​
​
3 februari 2004,
Het testen van de aanjager met rookgenerator.
De rook boven de uitlaat bevestigd een juiste werking.
​
​
12 februari 2004,
De geschilderde en compleet ingerichte stuurstand.
​
​
23 februari 2004,
Statiefoto van de voltooide M.B.S. EL 103 D IV, compleet met belettering in nieuwstaat.
​
​
Dit is de eerste echte en ook enige testrit in 2005 met de originele tractiemotoren.
Tijdens deze opname werd gesuggereerd dat de motorwagen te langzaam reed, wat in wezen ook zo was.
Op basis van deze bevindingen heeft de motorwagen langere tijd stil gestaan tot 2019.
Echt rijden kwam pas na vervanging van de originele motortrucks, op de buitenbaan.
​
​
Tijdens de grote revisie in april 2019 is het metalen dak vervangen door een houten variant.
Beide originele motortrucks zijn gelicht om de tractiemotoren te vervangen door een Amerikaans fabrikaat van NorthWest ShortLine.
Deze aandrijvingen zijn oorspronkelijk bedoeld voor schaal 0 (1:32) en bleken na ombouw wederom te zwak.
​
​
De uiteindelijke bedoeling was om het bovenstaand type aandrijving van NWSL toe te passen en indien deze zouden voldoen,
alle modellen ervan te voorzien.
Ware het niet dat NWSL niet meer bestaat en dit type niet meer kan leveren.
Dit type aandrijving hebben haast alle oudere trams gehad, het wordt dan ook de 'tramophanging' genoemd in vakjargon.
Misschien is zelfbouw in de toekomst nog 'n optie, vooralsnog voldoen de HLW 'Interurbans' uitstekend.
Om administratieve redenen is M.B.S. EL 103 D IV omgenummerd in M.B.S. EL 102 D V.
Technisch waren beide machines aan elkaar gelijk en sinds de terugkomst van de R.T.M. M 67 zouden de D IV en de M 67 een en dezelfde loc moeten zijn.
Nu de serie M.B.S. EL 101 - 106 eerder is uitgebreid met de EL 101 en de EL 104 D III, is het een logische stap om de EL 103 om te nummeren naar de EL 102, zodat nu deze serie kan worden getoond in vier verschillende gedaantes.
Hierboven de eerste foto op 19 februari 2023, van de EL 102 in de M.B.S. werkplaats, waar de loc ook een lichte weathering heeft ondergaan en hier vol gas staat proef te draaien.
Sinds de opheffing van de baan in 's-Hertogenbosch heeft deze loc niet meer gereden...